Is het niet inspirerend om iemand te zien die dankbaar blijft ondanks tegenspoed? Het moed dat iemand toont om nog steeds het goede hierin te zien? Ook al heeft dit geen plaats onder het Naturalisme en dus evolutieleer, het siert de mens als wezen.
Het tegengestelde van ongeloof (Kufr) is niet geloof (imaan) maar dankbaarheid (Shukr). De scheidingslijn tussen geloof en ongeloof is niet het erkennen van en geloven in God maar, in de eerste plaats, dankbaar zijn en voornamelijk t.o.v. God. Hoe kan iemand wel dankbaar zijn tegenover zijn medemens, voor zijn moeder, voor de hulpverleners, etc. maar niet aan de Authoriteit die dit mogelijk heeft gemaakt. Het is alsof de Koning van een rijk een persoonlijk berichtje aan ons stuurt via de staats-structuren die onder Hem zijn opgericht. De perspectief van de gelovige is immers het (h)erkennen van zegeningen en de kunst om de harde realiteit en de negatieve ervaringen een plaats te kunnen geven onder of naast deze zegeningen. Psychologische studies tonen aan dat dankbaar kunnen zijn voor God, ons weerbaarder maakt niet enkel op mentaal vlak maar ook fysiek.
Wat is dankbaarheid en hoe kan je dat zijn?
Verschillende definities bestaan voor “dankbaarheid” maar in wezen houdt het in om een gepast antwoord te uiten dat de ontvanger verschuldigd is aan de weldoener. De ontvanger kijkt hierbij voorbij het object van dankbaarheid naar de intentie van de weldoener. Anderzijds moet de weldoener voldoende kennis beschikken om de ontvanger niet te kwetsen bijvoorbeeld bij het geven van een geschenk.
Er bestaat geen wetenschappelijke manier om dankbaarheid te analyseren en hoe deze te uiten. Het is meer een kunstvorm dan exacte wetenschappen. Het regelmatig uitwisselen van geschenken voedt ons dankbaarheidszin en werkt als sociale lijm. Dankbaar zijn voor elkaar i.p.v. elkaar financieel afrekenen, heeft een versterkende effect op de sociale cohesie. Individuen die dankbaar zijn t.o.v. God, hebben doorgaans ook sterkere sociale banden. Het ankeren van dankbaarheid in God is de hoogtepunt van pure dankbaarheid zonder oneffenheden. Onder elkaar zijn we voornamelijk dankbaar niet alleen omdat we de weldoener wat schuldig zijn maar deze weldoener het ook moreel gezonder maakt als zijn diensten worden erkend. Daarom zijn we dankbaar voor elkaar omdat het ook een meerwaarde voor de weldoener oplevert. Dit is helemaal niet het geval voor God. God is immers vrij van noden om zich bijvoorbeeld erkent te voelen voor Zijn gunsten aan ons. Als we God dankbaar zijn is dat zonder de bijkomende motivatie om Hem “goed” te doen voelen. Dankbaarheid is dan puur om dankbaarheid te tonen zonder enig andere bijbedoelingen. Dit maakt dankbaarheid zodanig zuiver en volmaakt dat we hogerop aan het klimmen zijn op de spirituele ladder.
Hoe meer we onszelf in een positie zetten waarin we eigenlijk niets verdienen en het altijd nog erger kan zijn, vergroot het ons vermogen om dankbaar te zijn. Zelfs kinderen ondergaan gevoelens van dankbaarheid en het is aan de ouders om hen te onderwijzen hoe ze dit gepast kunnen uiten. Volgens Al-Ghazali is het uiten van dankbaarheid niet enkel gekenmerkt door het verbale maar ook door handelingen.
Van alle deugden als geduld, eerlijkheid, moed, standvastigheid, trouw enz. is in de Islam enkel dankbaarheid dat nog zal voortbestaan in het Hiernamaals. Al het overige heeft zijn relevantie verloren aangezien het kwaad van het goed reeds is onderscheiden. Daar kan men enkel, hoe kan het ook anders, dankbaar voor zijn.
Degene die de mensen niet dankt, dankt God niet.
(Hadith; profeet Mohammed ﷺ)
Het omgekeerde is natuurlijk ook veelzeggend. Als iemand niet eens dankbaar kan zijn voor de medemens, hoe kan hij dan dankbaar zijn voor God? Het al dan niet geloven in God heeft niet veel betekenis meer. Een dankbare atheïst maakt meer kans om het geloof authentiek te beleven dan de ondankbare theïst.
Bronnen
- https://renovatio.zaytuna.edu/media/graceful-giving-and-grateful-receiving
- Thanks, How the new science of gratitude can make you happier, Robberts A. Emmons, Ph. D., 2007